Mühasibat Uçotu Nə Üçün Lazımdır?

“Mühasib” sözü ərəb sözü olub hesabat aparan, hazırlayan şəxs mə­na­sı­nı verir. Geniş mə­nada Mühasibat uçotu maliyyə xarakterli, pul ilə ifadə olu­na bilən iqtisadi ha­di­sə­lə­rin qeydiyyatdan keçirilib təsnifləşdirilməsi və he­sa­bat şəklinə gətirilərək təqdim olun­ma­sı və təhlilini öyrənən bir elm sa­hə­si­dir.

Beynəlxalq təcrübədə istifadə olunan “Accounting” sözü də təxminən bu mənaya gəlir. Sö­­­zün kökündə dayanan “Account” sözü hesab kimi tərcümə olun­maqla uçot və he­sa­ba­­tın aparılması mənasını verir.

Nə üçün Mühasibatlıq vacibdir?

Bu sualın cavabını bir cümlə ilə ifadə etsək: Düzgün qərar vermək üçün!
Deməli, mühasibat uçotu biznes qərarlarının qəbul olunması üçün əsas in­for­masiya mən­bəyidir.

Bəs informasiya necə hazırlanır?

Bu zaman bir neçə addımdan istifadə olunur. Bunlara məlumatı müəyyən etmək, qey­diy­yatını aparmaq və istifadəçilərə çatdırmaq addımları aiddir.

İlkin olaraq, təsərrüfat hadisəsi yəni müəssisədə baş vermiş konkret hər hansı bir əməliyyat, mə­sə­lən, istehsal, alqı-satqı, maliyyə qoyuluşu və s. müşahidə olunur, onun xarakteri mü­əy­yən edilir. Mə­sə­lən, məhsulun satışı, yaxud xidmətin göstərilməsi baş verir və ya əldə olunan gə­lir­dən vergi tutulur, müəssisəyə dəftərxana lə­va­zi­matı alı­nır, yaxud işıq, qaz pulu ödənilir və s.

İkincisi, baş vermiş hər bir iqtisadi hadisənin qeydiyyatı aparılır. Qeyd zamanı hadi­sə­nin tarixi, məzmunu və məbləği göstərilir. Bu addım zamanı hadisə həmçinin təsni­f­ləş­dirilərək (ümumiləşdirilərək) məbləğlər cəmlənib hesablanır.

Üçüncüsü, təsnifləşdirilmiş və ümumiləşdirilmiş iqtisadi hadisələr haqqında məlumat he­sabat halına gətirilərək maraqlı tərəflərə (istifadəçilərə) ötürülür. Bu cür mə­lumat­ ver­mə müxtəlif formada ola bilər. Bunlardan biri maliyyə hesabatlarıdır ki, bu haqda növ­bəti dərslərdə geniş danışılacaqdır.

Dördüncü, hazırlanmış informasiya istifadəçinin tələblərinə uyğun şə­kil­də çatdırılır. İn­formasiyanın faydalı olması üçün onun ən azı 3 tələbə cavab ver­məsi lazımdır. Əks hal­da həmin informasiyanın heç bir dəyəri olmur. Bun­lar: tamlıq (münasiblik), dü­rüst­lük (etibarlılıq) və vaxtında çatdırılmadır. İn­formasiyanın qiymətini artırmaq üçün onun mü­­qayisəliliyini təmin etmək lazımdır.